عدالت‌باوری و ظلم‌ستیزی در ادوار مختلف ایران‌زمین باعث بروز بسیاری از نحله‌های فکری و سیاسی در این کشور شده است؛ حروفیه و اخوان‌الصفا از جمله فرقه‌هایی هستند که با رویکرد عدالت‌گستری در ایران ظهور کردند؛ و اگرچه با هم مفارقت زمانی دارند، اما در هر دو حوزه نظر و عمل نسبت‌های در خور ‌توجهی دارند؛ در حوزه نظر، حروفیه نیز همانند اخوان‌الصفا بر سیادت کلمه و حرف تأکید بسیار دارند و معتقدند فقط کلمه از اصالت و مانایی برخوردار است. به بیان کلی، حوزه عمل یا همان سیاست عملی محل اصلی مناقشه این دو با یکدیگر است؛ این در حالی است که در عالم نظر تفاوت چندانی بین این دو وجود ندارد؛ بر این اساس، پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که مبانی نظری و عملی شریعت از دیدگاه اخوان‌الصفا و حروفیه چه شباهت‌ها و تفاوت‌هایی دارد؛ فرضیه پژوهش حاضر این است که اخوان‌الصفا و حروفیه اگرچه در حوزه مبانی نظری شریعت اشتراک نظر دارند، اما در حوزه عملی شریعت، که در پیوند با سیاست است، با هم تفاوت دارند. این پژوهش با هدف بررسی کلیات فکری و عملی اخوان‌الصفا و حروفیه در حوزه‌های دین و سیاست به روش توصیفی و تحلیلی انجام شده است.