شناسایی و سنجش انگیزه گردشگران در حوزه مقاصد گردشگری، این امکان را می‌دهد که دلیل انتخاب ارجحیت‌ها و نیازهایشان درک شود و آنچه سبب تحریکشان در انتخاب مقصد و تمایل به تجربه می‌شود، اطلاعات مهمی در اختیار برنامه‌ریزان و بازاریابان قرار می‌دهد تا بتوانند در راستای رضایتشان تلاشی مضاعف داشته باشند. پژوهش حاضر با شناسایی و بررسی عوامل کشش و رانش مؤثر در توسعه گردشگری مذهبی از لحاظ هدف و روش، کاربردی‌توصیفی است و جامعه آماری، مقالات داخلی و خارجی معتبر در دسترس است. گردآوری داده به شیوه کتاب‌خانه‌ای انجام شده و برای رسیدن به درک عمیق تأثیرات این عوامل از رویکرد تفسیرگرایانه و روش فراترکیب استفاده شده است. یافته‌های پژوهش، که حاصل تحلیل مطالعات پیشین است، شامل 53 مقاله (21 مقاله لاتین و 32 مقاله فارسی) در بازه 2005 تا 2020 با استفاده از معیار CASP بررسی، و منجر به شناسایی 37 کد در دو تم اصلی شد: عوامل کشش (پنج مؤلفه: عوامل معنوی‌مذهبی، محیط فرهنگی و اجتماعی‌رفتاری، زیرساخت‌های خدماتی و رفاهی، زیرساخت‌های حمل و نقل، ایمنی و امنیت) و عوامل رانش (یک مؤلفه: انگیزه‌های روان‌شناختی معنوی‌مذهبی) که در توسعه گردشگری مذهبی نقش بسزایی دارند و در قالب مدل مفهومی مطالعه دسته‌بندی شدند. روایی پژوهش نیز با شاخص کاپای کوهن در نرم‌افزار SPSS و بر اساس دیدگاه خبرگان خارج از پژوهشگران تحقیق تأیید شده است.