شناسه Doi مقاله:
10.22034/jrr.2023.312050.1939
چکیده:
فرشهای «عربجنی» فارس با توجه به رنگ زمینه، به دو دستهٔ اصلی سفید و آبی تقسیم میشوند. این نمونه فرش حاوی نقوش متنوع و متعدد از جانداران، گیاهان و موجوداتی است که «اجنه» خوانده میشوند. خصلت اصلی فرش عربجنی، فقدان نقشه از پیش تعیینشده/ ذهنیبافی است. ایزدبانوی ناهید/ آب تنها نقش مشترک در تمام نمونهها است. نقش «پادشاه اجنه/ صخرجنی» نیز مختص به فرشهای زمینهآبی (تیره و روشن) است. اما فرشهای زمینهسفید خصلتها و نقوش دیگری دارند؛ زیرا علاوه بر تکثر و تعدد نقش ایزدبانوی ناهید نسبت به همتای آبیاش، بانویی با دامن قهوهای به همراه دانههای رنگین و بالاتنه آبی، حوالی ایزدبانوی ناهید ایستاده که ایزدبانوی اشتاد و یاریگر ایزد تشتر است. شناسایی مرد/ مردان سبز و آبیپوش به عنوان همراهان ایزدبانوی اشتاد از ضروریات پژوهش است. با توجه به متون دینی زرتشتیان، مرد/ مردان ایزدان زامیاد و تیشترند که در ادوار اسلامی ایران به خضر و الیاس نبی تبدیل شدهاند. گاه فقدان مرد/ مردان سبز و آبیپوش، با نقوش نمادین تیشتر/ الیاس و زامیاد/ خضر به صورت رود روان و گیاهان در مرکز فرش جایگزین شده است. فرش «عربجنی» سفید در زمره فرشهای نجومی است که گاهشماری و زمان گاهنبارهای آفرینش زمین و گیاه را یادآوری میکند. روش گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانهای، با رویکرد مقایسهای و توصیفیتحلیلی است.
نمایه نشر:
پشوتنی زاده آزاده . (2023). فرش زمینهسفید فارس با نقوش ایزد زامیاد و تیشتر یا خضر و الیاس نبی. پژوهش های ادیانی, 21(11), 133-164 DOI: 10.22034/jrr.2023.312050.1939