چکیده:
«الهیات تطبیقی» بر خلاف «دینشناسی تطبیقی»، رشتهای هنجاری است که بر اساس حقانیت دین استوار شده است و به کشف یا پیشبرد «حقیقت» الهیاتی متعهد است. الهیاتورزیِ تطبیقی چیزی «بیش از» صِرف ممارست فکری است و تعمیق و پُربارکردن دین خودی را از راه ورود به آموزهها و رسوم عملی دیگر ادیان مطلوب دانسته است، به نتایج آشکار یا دقیق و جزئیِ هنجاری میاندیشد. رویکردهای گوناگونی به این رشته وجود دارد که هر کدام میتواند زیرشاخهای مستقل به شمار آید. رویکرد پسااستعماری یا دیالکتیکی به دنبال افشای دوگانگیهای دروغین بین ادیان است. رویکرد اعترافی (شهادتدهنده به آیین خویش) در پی آموختن از دیگر ادیان و بهرهگیری از آن برای پررنگکردن حقیقتی در دین خود یا بازیابی جنبههای ازیادرفته یا فروگذاردۀ آیین خویش به واسطۀ واکنشافزاییِ آیین دیگر است. رویکرد فرااعترافی یا فرادینی هیچ نشانۀ آشکاری از همذاتپنداری با هیچ دین خاصی ندارد و به جای بهرهگیری از ثمرههای مواجهه با دیگر ادیان در دین خودی، حتی از محدودۀ پذیرفتنیِ سنت خودی فراتر میرود و از راه بررسی کل منابع معنوی نوع بشر، الهیاتی جهانشمول را میجوید که بیآنکه ریشه در سنت دینی خاصی داشته باشد، معقول و متفکرانه به نظر برسد. رویکرد بیندینی اما در میانۀ اعتراف و فرااعتراف جای دارد و پُربارسازی و روشنکردن دوسویۀ دو سنت دینی را مطلوب میداند. این رویکرد میتواند در یک سوی طیف، به آمیختهتباری دینی یا تعلق دینیِ دو یا چندگانه بینجامد و در دیگرسو، حالت تبشیری به خود بگیرد.
نمایه نشر:
رستگار مصطفی . (2024). الهیات تطبیقی: «بیش از» مقایسۀ الهیاتها. هفت آسمان, 87(26), 137-174